Handvest voor de
podium­kunstenaar
> Van wie gaat dit initiatief uit?

Het initiatief voor het 'Handvest voor de podiumkunstenaar' onstond bij een kleine groep freelance podiumkunstenaars. Hun idee om zich solidair te verklaren ten opzichte van elkaar vond meteen weerklank bij directe collega's. Om nog meer kunstenaars te bereiken schreven ze een handvest dat ze verder rondmailden, dat aan het begin van het seizoen werd voorgesteld op het Theaterfestival en dat gepubliceerd werd in Etcetera en online op de site handvest.org. Het is een bewuste keuze om de oorspronkelijke initiatiefnemers niet expliciet te vermelden. Zo blijft het handvest van niemand en dus van iedereen.
 

> Wat bedoelen jullie met 'podiumkunstenaar'?

Dat bedoelen we heel breed. Eigenlijk bedoelen we iedereen die professioneel actief is als kunstenaar en met zijn/haar werk in contact komt met een live publiek. Dat zijn podiumkunstenaars en muzikanten pur sang en iedereen die daarbij betrokken is, maar ook auteurs die lezingen geven, beeldend kunstenaars bij een vernissage.finissage of die een lecture(-performance) brengen, iedereen die master classes of workshops geeft etc. Publiek bedoelen we dus ook heel breed: toeschouwers, luisteraars, deelnemers, studenten, etc.
 

> Waarom de beperking tot publieke activiteiten?

In een ideale wereld worden kunstenaars correct vergoed voor al hun werk. In realiteit is dat jammer genoeg zelden het geval. Met name freelance kunstenaars worden niet (volledig) vergoed voor onderzoek, voorbereiding van creaties en zelfs niet altijd tijdens de eigenlijke creatieperiode.

Het Handvest trekt een lijn wanneer het gaat om de presentatie van werk voor een publiek bij organisaties met minstens één medewerker in vaste loondienst.

Een publiek veronderstelt dat mensen zich verplaatsen en waarschijnlijk ook betalen om je werk te zien, te horen of er op een andere manier aan deel te nemen. Als je werk getoond wordt of doorgaat bij een organisatie waar minstens één medewerker in vaste loondienst is, houdt dat een professionele context in waar er voldoende middelen zijn om medewerkers te betalen. Dus ook de kunstenaars waarvoor het publiek komt.

Het Handvest roept op om in die omstandigheden als kunstenaars solidair te zijn met elkaar en on(der)betaald werk consequent te weigeren. Het Handvest beperkt zich daartoe omdat het zich niet wil uitspreken over freelance kunstenaars die beslissen hun eigen werk toch te maken zonder voldoende middelen, om mee te werken aan de creatie van een freelance collega met te weinig middelen of om het werk te tonen in een context waar niemand een vast loon heeft.

Uiteraard raden we aan om het principe van het Handvest ook breder toe te passen. Wie het handvest ondertekent zegt daarmee niet dat het ok is om bij onderzoek of in creatie niet correct betaald te worden.

Belangrijk om in je achterhoofd te houden is dat de cao in zijn geheel zowel geldt voor publieke als voor private instellingen. Bovendien is het voor organisaties die structurele werkingssubsidies ontvangen binnen het Kunstendecreet ook een verplichting om kunstenaars volgens de cao te vergoeden tijdens het hele proces (van onderzoek tot presentatie). Organisaties met meer dan 312.000 euro subsidie van de Vlaamse Gemeenschap dienen zich te houden aan categorie A voor kunstenaars.

 

> Wat zijn de correcte brutolonen volgens de CAO Podiumkunsten en Muziek wanneer ik in loondienst ben?

In de Collectieve ArbeidsOvereenkomst (CAO) tussen werkgevers en werknemers van de kunstensector werden minimum brutolonen afgesproken. Deze brutolonen worden hoger naarmate je langer in de sector werkt (anciënniteit). Ze worden ook regelmatig geïndexeerd wanneer de levensduurte stijgt. Dit gebeurde het laatst op 1 juli 2017.

In de download onderaan dit antwoord vind je de op dit moment geldende brutolonen voor podiumkunstenaars en muzikanten.

Voor wie het 'Handvest voor de podiumkunstenaar' ondertekent, gelden de brutolonen in categorie A van deze CAO als minimale verloning die gevraagd wordt bij publieke activiteiten op het programma van organisaties met minstens één medewerker in vaste loondienst. Ook als jij of je functie niet in strikte zin beantwoordt aan de definitie van 'podiumkunstenaar' of 'muzikant'. Ook als de presenterende organisatie niet rechtstreeks instaat voor je vergoeding maar de activiteit op een andere manier betaalt (uitkoopsom, fee,...).

Om te weten wat het correcte loon voor jou is, dien je allereerst je eigen anciënniteit te bepalen. Vervolgens kijk je naar de duur en soort van het engagement (een maand, een week, een repetitie- of reisdag, een voorstellingsdag, een repetitiedienst of concertdienst).

Bij verplaatsingen (bv reisvoorstellingen) heb je bovenop het brutoloon recht op een maaltijd of een per diem (6 euro voor een lichte maaltijd, 18 euro voor een hoofdmaaltijd) en op de volledige terugbetaling van je reiskosten (0,346 euro per km bij gebruik van je eigen wagen).

LET OP:
Dit zijn BRUTOlonen wanneer een werkgever je rechtstreeks in dienst neemt = het brutoloon dat je ook op je contract terugvindt en op je loonfiche. Wanneer je factureert als zelfstandige of ingeschreven wordt via een interim-bureau betreft het de totale loonkost en ligt het te factureren bedrag veel hoger. Zie andere FAQ's.

Download CAO_PodiumEnMuziek_Brutolonen.pdf
> Wat is een correct factuurbedrag volgens de CAO wanneer ik werk met een interim-bureau (SBK)?

Heel simpel gezegd: het correcte factuurbedrag hangt af van het interim-bureau waarmee je werkt. Elk interim-bureau verschilt licht van het andere als het aankomt op o.a. de graad waarin je verzekerd bent, de correcte vergoeding van ziektedagen, het aanvullend pensioen en op de bijdrage die ze voor zichzelf inhouden. Heel transparant zijn ze daar niet over.

Om een vrij goed idee te krijgen over de hoogte van factuurbedragen door een SBK, kan je de witte kolommen bekijken in de bijlage onderaan dit antwoord.

Hier worden de brutolonen volgens de CAO in categorie A vermenigvuldigd met een factor 1,8 (vergis je dus liefst niet tussen brutoloon en factuurbedrag). Ligt het factuurbedrag van je interim-bureau voor hetzelfde brutoloon veel lager, dan ben je waarschijnlijk niet correct ingeschreven. Dat kan later gevolgen hebben voor je sociale rechten, je eindejaarspremie en je pensioen. Ligt het veel hoger, dan heb je een duur interim-bureau gekozen.

Het belangrijkste bij de keuze van een interim-bureau is dat je een goede en vaste contactpersoon hebt, dat je er met al je vragen terecht kan en ook snel geholpen wordt. Het interim-bureau is tenslotte je rechtstreekse werkgever. Ben je niet tevreden, probeer het voor een volgende opdracht eens met een ander bureau. Je kan altijd op je stappen terugkeren. Je mag ook zonder probleem aangesloten zijn bij meerdere bureau's, al is het voor jezelf en je administratie vaak fijner slechts één werkgever te hebben.

Om het exact juiste factuurbedrag voor je opdracht te kennen, neem je volgende stappen:

1/ Kies altijd voor een Sociaal Bureau voor Kunstenaars
Voor een correcte verloning, de opbouw van je sociale rechten en andere voordelen wil je ingeschreven worden door een uitzendkantoor dat erkend is om te werken binnen de artistieke sector. Niet elk kantoor dat met kunstenaars werkt is exclusief een Sociaal Bureau voor Kunstenaars. Zo voldoet bijvoorbeeld bij Smart enkel de afdeling 'Interimpaleis' aan de vereisten om je correct in te schrijven als kunstenaar met dezelfde voordelen en bescherming als een werknemer in de sector. Voor alle erkende SBK's: http://www.kunstenloket.be/organisations/24

2/ Bepaal je brutoloon
In de bijlage bij deze vraag vind je in de grijze kolommen de op dit moment geldende minimum brutolonen voor podiumkunstenaars en muzikanten. Om te weten welk minimum brutoloon voor jou van toepassing is, dien je allereerst je eigen anciënniteit te bepalen. Vervolgens kijk je naar de duur en soort van het engagement (een maand, een week, een repetitie- of reisdag, een voorstellingsdag, een repetitiedienst of concertdienst).

3/ Vraag aan je SBK welk factuurbedrag exclusief BTW hoort bij het brutoloon dat van toepassing is. Geef dat factuurbedrag door aan je opdrachtgever en vermeld steeds duidelijk dat het exclusief BTW is.
Bij verplaatsingen (bv reisvoorstellingen) heb je bovenop dit factuurbedrag recht op een maaltijd of een per diem (6 euro voor een lichte maaltijd, 18 euro voor een hoofdmaaltijd) en op de volledige terugbetaling van je reiskosten (0,346 euro per km bij gebruik van je eigen wagen).

4/ Kijk altijd goed na op het contract dat je krijgt van je SBK en op je loonfiche of het brutoloon inderdaad minimaal het brutoloon is volgens de CAO in categorie A.
 

Download CAO_PodiumEnMuziek_Interimbureau.pdf
> Wat is een correct honorarium volgens de CAO wanneer ik factureer als zelfstandige?

Voor het correcte honorarium van zelfstandige kunstenaars nemen we de voorwaarde voor subsidiëring door de Vlaamse Gemeenschap als uitgangspunt: "Ik zal aan de zelfstandige artistieke en artistiek-technische medewerkers op wie de organisatie een beroep doet, minstens evenveel betalen als wat minstens aan loonkosten verschuldigd is aan een werknemer voor dezelfde prestaties."

Het correcte honorarium van een zelfstandig medewerker is op basis van dit uitgangspunt niet eenduidig te bepalen omwille van de vele variabelen (*). Algemeen kan je wel stellen dat de kost van een werknemer tussen 55% en 75% hoger ligt dan het brutoloon. In de bijlage onderaan vind je de op dit moment geldende brutolonen voor podiumkunstenaars en muzikanten met daarnaast het factuurbedrag dat bekomen wordt door het brutoloon te verhogen met het gemiddelde hiervan: 65% (vermenigvuldiging met 1,65).

Voor wie het 'Handvest voor de podiumkunstenaar' ondertekent, stellen we deze bedragen voor als minimaal factuurbedrag bij publieke activiteiten op het programma van organisaties met minstens één medewerker in vaste loondienst. Ook als jij of je functie niet in strikte zin beantwoordt aan de definitie van 'podiumkunstenaar' of 'muzikant'. Ook als de presenterende organisatie niet rechtstreeks instaat voor je vergoeding maar de activiteit op een andere manier betaalt (uitkoopsom, fee,...).

Om te weten wat het factuurbedrag voor jou is, dien je allereerst je eigen anciënniteit te bepalen. Vervolgens kijk je naar de duur en soort van het engagement (een maand, een week, een repetitie- of reisdag, een voorstellingsdag, een repetitiedienst of concertdienst).

Bij verplaatsingen (bv reisvoorstellingen) heb je bovenop het honorarium recht op een maaltijd of een per diem (6 euro voor een lichte maaltijd, 18 euro voor een hoofdmaaltijd) en op de volledige terugbetaling van je reiskosten (0,346 euro per km bij gebruik van je eigen wagen). Deze onkosten neem je ook mee op je factuur. Daarnaast kan je altijd vragen naar een tegemoetkoming voor grotere onkosten die je hebt (bv gebruik van eigen materiaal).


(*) Een werkgever heeft naast het brutoloon volgende uitgaven: RSZ werkgever (afhankelijk van hoogte loon, duur contract, functie en omvang organisatie), het enkele en dubbele vakantiegeld (zowel de duur als hoogte zijn afhankelijk van de functie), een beperkte eindejaarspremie of volledige dertiende maand, de vergoeding voor het woon-werkverkeer, bijscholing van werknemers, de kosten voor het sociaal secretariaat, de arbeidsongevallenverzekering en andere verzekeringen (burgerlijke aansprakelijkheid, eventueel hospitalisatie, etc).
Meestal staan werkgevers ook in voor materiaal dat nodig is bij de uitvoering van de taken (een computer, werkkledij) en sommige werkgevers bieden daar bovenop extra-legale voordelen (maaltijdcheques, eco-cheques) of andere voordelen in natura (tussenkomst in een gsm-abonnement, een bedrijfswagen).
Deze kosten staan nog los van de personeelskosten voor de loonadministratie en het boeken van de lonen. Werkgevers staan ook in voor het loon gedurende de eerste maand van ziekte van een vaste werknemer en voor de eventuele vervanging van die werknemer.

Download CAO_PodiumEnMuziek_Zelfstandigen.pdf
> Netto - Bruto - Loonkost - Factuurbedrag - WTF ?

Voor iedereen die zich afvraagt waar het verschil zit tussen het bedrag dat je interimbureau factureert en wat je op je rekening krijgt. Of waarom lonen in begrotingen voor een project zo hoog liggen.

Probeer het je voor te stellen als een Russische babushka: wat je netto ontvangt is een deel van je brutoloon en je brutoloon is weer een deel van alle kosten van je werkgever. Word je vergoed via een interimbureau, dan komt daar bovenop de winstmarge van dat bureau (nee, ze doen het niet uit liefdadigheid).

Hoe groot de Russische poppetjes zijn tegenover elkaar en wat er precies in elk poppetje hoort, vind je terug op de download hieronder.

Wie dan nog geen hoofdpijn heeft, kan verder lezen over de sociale bijdrage van werknemer en werkgever, de bedrijfsvoorheffing versus de inkomstenbelasting, belastingen bijbetalen of belastingen terugtrekken en meer van dat moois.

Download Loonkost-babushka.pdf
> Wat met de kleine vergoedingsregeling voor kunstenaars dan?

De 'kleine vergoedingsregeling voor kunstenaars' (aka KVR of KVK) is een forfaitaire onkostenvergoeding, vergelijkbaar met een vergoeding voor vrijwilligers. Werken via KVR betekent op alle vlakken werken binnen het statuut van vrijwilligers.

Ben je een professioneel kunstenaar en aanvaard je een KVR omdat de middelen om je correct in te schrijven ontbreken of omdat je er netto meer van lijkt over te houden dan wanneer je wordt ingeschreven, houd dan rekening met het volgende:

1/ Je echte onkosten maken deel uit van je KVR.
Bovenop je normale verloning heb je als werknemer onder andere bij verplaatsingen recht op een maaltijd of per diem en de terugbetaling van je reiskosten. Wanneer je werkt met een KVR zijn de onkosten die je maakt al inbegrepen in het bedrag aangezien de KVR een 'forfaitaire onkostenvergoeding' is.

2/ Een KVR biedt je geen enkele sociale bescherming.
De dagen die je met een KVR werkt, tellen niet mee om je recht op werkeloosheidsuitkering te openen of om het zogenaamde kunstenaarsstatuut te verkrijgen of te verlengen. Een KVR houdt ook geen enkele bijdrage aan je pensioen in.

3/ Werken met KVR kan betekenen dat je verplicht niet-artistiek werk moet zoeken en aanvaarden.
Heb je al recht op een uitkering en het kunstenaarsstatuut en denk je nog niet aan je pensioen, dan tellen KVR-dagen nog steeds niet mee om je vrij te stellen van het actief zoeken naar en aanvaarden van niet-artistiek werk. Enkel wanneer je in elke willekeurige periode van 18 maanden minstens 156 dagen als werknemer vergoed bent waarvan minstens 104 dagen als kunstenaar, mag je niet-artistiek werk weigeren. Dat komt overeen met 1 dag op 3 in dienst zijn als werknemer en voor het grootste deel daarvan als kunstenaar. Ben je dat niet, dan kan de VDAB of Actiris beslissen je sollicitatiegedrag nauw op te volgen en je verplichten ook niet-artistiek werk te aanvaarden. Werk je niet mee, dan kan je uitkering geschrapt worden.

4/ Je bent door het aanvaarden van een KVR niet verzekerd bij ongevallen.
Heb je een arbeidsongeval op weg naar/terugkomend van je werk of tijdens je werk, dan ben je als werknemer volledig verzekerd, ook als het om een dagcontract gaat. Stel dat je je arm breekt en 2 maanden niet meer kan dansen of spelen, dan krijg je gedurende die 2 maanden een behoorlijk percentage van je loon doorbetaald. Daarnaast worden ook alle medische kosten terugbetaald (medicatie, kinesist, hospitaal-opname,...). Omdat de doorbetaling van je loon gebaseerd wordt op je lopende contract, is het belangrijk dat je - ook bij dagcontracten - voltijds ingeschreven bent.
Heb je de dag van het arbeidsongeval gewerkt met een KVR, dan ben je niet verzekerd voor je inkomen en meestal ook niet voor medische kosten.
Vraag je af of je dat risico zelf wil nemen of dat het beter gedragen wordt door je werkgever.

Wanneer je het 'Handvest voor de podiumkunstenaar' tekent, houdt dat in dat je in elk geval voor publieke activiteiten bij organisaties met minstens één medewerker in vaste loondienst, betaling als vrijwilliger met een KVR weigert.

> Hoe bereken je een correcte uitkoopsom ?

antwoord volgt