Handvest voor de
podium­kunstenaar

Een solidair netwerk tussen (freelance) kunstenaars

De afgelopen tijd is er heel wat te doen geweest rond de verloning van kunstenaars. In november 2016 publiceerde Kunstenpunt het onderzoek ‘Loont passie?’ over de kwetsbare sociaal-economische positie van de kunstenaar. In mei van dit jaar volgde een open call voor voorstellen ter versterking van de positie van kunstenaars (Do It Together).

De oplossing ligt voor de hand, zou je denken. Maak van een correcte verloning van kunstenaars de belangrijkste prioriteit of – waarom niet – de normaalste zaak van de wereld.

In een extreem competitieve sector zoals die van de kunst, houden organisaties en kunstenaars elkaar maar al te vaak in een verstikkende houdgreep.

Enerzijds houden de organisaties vast aan het klassieke model van groei. Ook bij gelijke en zelfs verminderde subsidies blijven veel organisaties een groeimodel nastreven, ten koste van eigen werknemers én kunstenaars. Prestige, prestatiedruk en onderlinge concurrentie maken dat kleinschalig werken en kwaliteit bewaken geen opties zijn. Dat de overheid dit concurrentiemodel aanmoedigt en grotere organisaties consequent bevoordeelt, draagt verder bij aan deze situatie.

De kunstenaar daarentegen wil eigen werk maken en dat zoveel mogelijk tonen. De totale versnippering van de in wezen machteloze groep van (freelance) kunstenaars, maakt het gemakkelijk om oneerlijke financiële voorstellen te formuleren. Er zal altijd een kunstenaar zijn die ‘ja’ zegt. Meer zelfs: een ‘neen’ voelt soms aan als artistieke zelfmoord. Want elke presentatie is een mogelijke springplank en de carrière moet uitgestippeld worden. ‘Zichtbaarheid’ is cruciaal om te overleven, maar akkoord gaan met on(der)betaald werk houdt on(der)betaald werk juist in stand. En dat is niet alleen nadelig voor de kunstenaar in kwestie, het schept ook een precedent voor alle andere collega’s.

De vicieuze cirkel in de kunstensector moet ergens doorbroken worden. Daarom wil het handvest voor de podiumkunstenaar een solidair netwerk creëren tussen (freelance) kunstenaars zelf.

De idee is eenvoudig: als een voldoende grote groep kunstenaars on(der)betaald werk consequent weigert, wordt het steeds moeilijker om podiumcreaties, workshops, lezingen, symposia en lessen te programmeren zonder dat daar een voldoende hoge vergoeding, uitkoopsom of samenwerkingsovereenkomst tegenover staat.

Door het handvest te ondertekenen vergroot je als kunstenaar de kritische massa die nodig is om te lage vergoedingen en te lage uitkoopsommen een halt toe te roepen.

Door het handvest consequent door te sturen bij je weigering om on(der)betaald te werken, stuur je een duidelijk signaal naar de hele kunstensector: een correcte vergoeding is prioritair.

Het handvest zoals het nu voorligt, beperkt zich vooralsnog tot publieke activiteiten voor of in organisaties die minstens één medewerker in vaste loondienst hebben (wat meestal het geval is). Het handvest wil bijvoorbeeld niet verhinderen dat (freelance) kunstenaars elkaar helpen wanneer er wegens een te lage projectsubsidie toch besloten wordt om met weinig middelen iets te creëren. Het probleem van de kwetsbare positie van de kunstenaar is hiermee natuurlijk niet opgelost. Maar het handvest kan misschien de kiem zijn.

Download het handvest en stuur het telkens wanneer een onfaire vergoeding wordt voorgesteld mee als antwoord bij je weigering ervan en de link naar de website. Hiermee geef je aan dat je niet alleen staat in je vraag naar een correcte vergoeding van kunstenaars.